ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΧΟΡΩΔΙΑΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΣΤΗ ΛΑΜΙΑ ΩΣ ΤΟ 1950

Ο ΛΑΜΙΩΤΗΣ ΣΥΝΘΕΤΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Δ. ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ

Πρώτες πληροφορίες
Σύμφωνα με τα ελάχιστα στοιχεία που υπάρχουν στο Μητρώο Αρρένων του Ληξιαρχείου Λαμίας, ο Α.Ζ. γεννήθηκε στη Λαμία το 1851 και ήταν ρολογάς στο επάγγελμα. Κάποια συμβόλαια που σώζονται μαρτυρούν ότι δίδασκε έγχορδα σε φιλόμουσους Λαμιώτες και διέθετε και πιάνο το οποίο είχε νοικιάσει στη γαλλίδα σύζυγο ενός μηχανικού των έργων κατασκευής του σιδηροδρόμου, στα χρόνια της δεκαετίας 1890.
Ο Α.Ζ. ανέλαβε πρώτος αρχιμουσικός του Μουσικού Συλλόγου Λαμίας από την ίδρυσή του το 1895, αλλά άγνωστο μέχρι πότε. Πάντως όχι αργότερα από τις αρχές του 1899, οπότε αναλαμβάνει μαέστρος ο Ιταλός Ουμπέρτο Πέργκολα.
Η ανάληψη της καλλιτεχνικής διεύθυνσης του συλλόγου, δεν υπήρξε η πρώτη συμμετοχή, του Α.Ζ., στα μουσικά δρώμενα της Λαμίας. Ας διαβάσουμε το παρακάτω δημοσίευμα:

Εν τω Ναώ της Ευαγγελιστρίας ψαλήσεται, την επέραν της Μεγάλης Παρασκευής, ο Επιτάφιος Θρήνος, υφ’ ομίλου φιλομούσων, προεξάρχοντος του, τιμώντος την Φθίαν, μουσουργού μας Α.Ζαχαροπούλου, εν κατανυκτική μεγαλοπρεπεία, όπου θέλει συρρεύσει ό,τι μέγα, υψηλόν και εκλεκτόν περιλαμβάνει η ημετέρα κοινωνία. Βέβαιοι όντες εκ των δεδοκιμασμένων φωνών των ερασιτεχνών τούτων, των άλλως τε υπό υψηλών προς τα ιερά καθήκοντα εμφορουμένων αισθημάτων, περί της επιτυχίας του εν χορώ θρήνου, σπεύδομεν να ευχαριστήσωμεν αυτούς, διότι ηθέλησαν να δώσωσι ποιάν τινά ζωήν εις τας μονοτόνους, μάλλον ειπείν, ανεπαισθήτως διαρρεούσας, ημέρας των Παθών του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού.

Δύο σημαντικές πληροφορίες αντλούμε από το δημοσίευμα αυτό:

Η μία, μας γνωστοποιεί την ύπαρξη χορωδίας, που με επικεφαλής τον Α.Ζ. θα έψαλε τον Επιτάφιο Θρήνο και η οποία ήταν γνωστή και αποδεκτή από παλιότερες εμφανίσεις της είτε με κοσμικές είτε με εκκλησιαστικές συνθέσεις.
Την άλλη σημαντική πληροφορία του κειμένου αυτού μας τη δίνει η λέξη «μουσουργός», που σημαίνει ότι ο Α.Ζ. είχε ασχοληθεί και με τη σύνθεση. Πράγματι, ο Α.Ζ. ήταν ένας από τους πιο γνωστούς μουσικούς της εποχής του. Εκτός από τη Φιλαρμονική Λαμίας είχε δουλέψει, ως αρχιμουσικός, και στις Φιλαρμονικές του Μεσολογγίου και Τρικάλων[1]. Στα Τρίκαλα, μάλιστα, εργάστηκε για πολλά χρόνια, από το 1904 έως το 1914 τουλάχιστο, με εξαίρεση τη διετία 1906-1908 κατά τη οποία επέστρεψε και ανέλαβε μαέστρος στη Λαμία.

Ως συνθέτης είχε συνθέσει πολλά έργα, ορισμένα από τα οποία είχαν σημειώσει επανειλημμένες εκδόσεις από διάφορους εκδοτικούς οίκους και αναδείχθηκαν σε σουξέ της εποχής. Συνέθεσε: μουσική για θεατρικές παραστάσεις, τραγούδια, χορούς, ύμνους κι εμβατήρια. Τα τραγούδια χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: τις καντάδες και τα «δημοτικά». Για τα δεύτερα δεν ξέρουμε αν ήταν δικές του συνθέσεις ή αποτέλεσαν καταγραφή δημοτικών τραγουδιών που ήταν σε χρήση την εποχή εκείνη.

Δείτε εδώ τραγούδια του Αθ.Ζαχαρόπουλου:

http://palia.kithara.gr/index.php?cmd=ci&cre=faxarpqpulps+ahanasips

Τα χρόνια γύρω στο 1900 είναι σημαντικά για την πολιτιστική ιστορία της Λαμίας αφού τότε εκδηλώνονται προσπάθειες για δημιουργία ερασιτεχνικών θεατρικών σκηνών, μουσικών συνόλων, αθλητικών συλλόγων, κτηρίου θεάτρου και γηπέδου. Οι περισσότερες από αυτές ευοδώθηκαν και κράτησαν πολλές δεκαετίες. Η μόνη προσπάθεια που απέτυχε ήταν αυτής της ανέγερσης θεάτρου, που ξεκίνησε μεν αλλά δεν ολοκληρώθηκε παρά μόνο το 1961.
Από την έντονη αυτή πολιτιστική δραστηριότητα ξεπήδησαν καλλιτέχνες που διέπρεψαν αργότερα όπως ο Χρήστος Ευθυμίου στο θέατρο και τον κινηματογράφο, ο Κώστας Τρωγαδής στο ελληνικό λυρικό θέατρο και ο Ντίνος Εγκολφόπουλος, με διεθνή θριαμβευτική καριέρα, κυρίως στα λυρικά θέατρα της Ιταλίας, πλάι στα μεγαλύτερα ονόματα της οπερατικής τέχνης και στην ίδια τη Μαρία Κάλλας.

Η χορωδιακή μουσική αναπτύσσεται κι αυτή μέσα από το Μουσικό Σύλλογο και την Παλλαμιακή Ένωση Φιλομούσων, αλλά και αυτόνομα, ιδιαίτερα στα χρόνια του Μεσοπολέμου, όπου ένα βασικό σχήμα ανδρών, με καταπληκτικές φωνές ξεκινά και συνεχίζει, διαρκώς ανανεούμενο, την πορεία του μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ’50. Παράλληλα με αυτή τη βασική ομάδα χορωδών υπάρχουν κι άλλες ομάδες που ασχολούνται με το χορωδιακό τραγούδι, λιγότερο οργανωμένα όμως, αφού τότε αυτό κυριαρχούσε με τη μορφή της καντάδας. Καντάδες ακούγονται παντού κι από όλους, στις ταβέρνες και τα εξοχικά κέντρα, στις ολάνθιστες αυλές και τα καταπράσινα σοκάκια αλλά και στις οργανωμένες συναυλίες.

Οι εποχές όμως είναι δύσκολες αφού μεσολαβούν σημαντικά εθνικά και παγκόσμια γεγονότα όπως οι Βαλκανικοί πόλεμοι, Α’ Παγκόσμιος, Διχασμός, Μικρασιατική εκστρατεία και καταστροφή, οικονομικό κραχ, δικτατορίες, πολιτειακές αλλαγές, Β΄ Παγκόσμιος, εμφύλιος, ξένες παρεμβάσεις κ.λ.π. Έτσι αυτές οι προσπάθειες συχνά διακόπτονταν για μεγάλα χρονικά διαστήματα και άρχιζαν πάλι, σχεδόν από το μηδέν, μετρώντας, εν τω μεταξύ, τις απώλειες των συντρόφων….Το δέσιμο των χορωδών και το πάθος για τη χορωδιακή μουσική ήταν τέτοιο που στην ταραγμένη δεκαετία του 1910 μια ομάδα χορωδών, που δεν είχε στρατευθεί, ζητά εθελοντική κατάταξη σε συγκεκριμένη μονάδα, όπου υπηρετούσαν ήδη οι υπόλοιποι τροβαδούροι, μόνο και μόνο για να είναι μαζί…. Ένα από τα ονόματα που πέρασαν τότε από τη διεύθυνση της χορωδία ήταν κι ο συνθέτης Γιάγκος Καρατζάς, που είχε βρεθεί στη Λαμία, μάλλον, ως καθηγητής του Διδασκαλείου της πόλης.

[1] Είναι πολύ πιθανό να εργάστηκε και σε άλλες φιλαρμονικές.